Ny androaniko

Efa ho enim-bolana lasa angamba izay aho no nomen’ilay namako ity sary ity : "voan-dàlana sady enti-mody", hoy izy. "Mba jereo ao daholo hoe ireo marika famantarana (iconographie) rehetra mety ho hita ao".

Tsy nolazainy akory na eglizy taiza io fa hainy tsara ny lohabeko hoe raha misy zavatra manitikitika azy dia tsy amelany raha tsy hitany.

Ny katedraly protestanta an’i Berne ilay izy, ny Berner Münster. Ary sary mandravaka ny varavarana fidirana io sary io.
Tafahomehy aho tamin’izay satria haiko tsara fa raha izahay no tafaraka nijery an’io dia mety ho lany teo am-baravarana teo ny tapak’andronay manontolo nikaroka sy niady hevitra hoe irý i anona, irý midika an’izao, itsy mety famantarana an’i anona.
Izay #rymiavaka izay.

Hakako fotoana io, hoy aho taminy. Kanjo moa tapaka ny tongotro avy teo dia tsy nifantoka tamin’inon’inona loatra ny saiko na dia tsy nivoaka ny trano nandritra ny telo volana aza aho.

Enim-bolana mahery izay no lasa, tadidiko tampoka izy ity aninkeo maraina ary dia tsy namelanay sy dadatoa google raha tsy nazava ireo kisarin’olona kely miisa 250 mahery, vita amin'ny vato sy hazo : ny Fitsarana Farany, sanganasan’i Herhart Küng nanomboka ny taona 1460 ka  hatramin’ny taona 1485.

Bitika ilay sary, mety hanahirana ny mijery ireo rehetra voalazako eto, fa afaka mitady amin’ny aterineto ihany ianao fa misy sary azo alehibiazina any.

Miainga avy amin’ny tendro fara-tampony ny fanazavana : ny mpitsara, Jesosy Tompo, no mitarika ny Fitsarana Farany, sy ireo mpanelanelana roa eo ankaviany sy ankavanany, dia i Maria reniny sy i Jaona Mpanao Batisa, mandohalika sy mivavaka.
Manao akanjo lava Izy ary mampiseho ny ferin’ny lefona eo amin’ny tratrany sy ny ratra navelan’ny fantsika eo amin’ny tànany. Ny sabatry ny Fahamarinana sy ny Lisy mariky ny Famindram-po mivoaka ny vavan’ny Mpitsara dia maneho ireo didy roa momba ny fanamelohana sy ny famonjena.

Laharan-tsary manaraka eo ambany : ireo Apostoly iraika ambin'ny folo, miaraka amin’ireo marika hamantarana azy ireo avy : i Matiasy miaraka amin'ny famaky roa lela mariky ny nanapahana ny lohany, Jakoba zanakalahin’i Alfeo miaraka amin'ny tehin’ny maritiorany, Bartolomeo miaraka amin'ny antsy noho ny fanendahana ny hodiny raha nampijaliana izy, Jaona miaraka amin'ny kalisin’ny Paska, Petera miaraka amin'ny fanalahidin'ny ny Fanjakana, Paoly miaraka amin’ny sabatra fony izy Saoly, Jakoba zokiny nitondra ny tehina sy ny satroborin’ny fivahiniana masina, Andrea niaraka tamin’ny hazo fijaliana miendrika X nanantonana azy. Mazava ho azy fa tsy ao i Jodasy fa ny faha-12 amin’izy ireo kosa, izay miaraka amin’ny hazo fijaliana sy tànana loaky ny fantsika dia i Dimasy, ilay mpangalatra tsara fanahy, nohomboana teo amin’ny hazo fijaliana teo Golgota niaraka tamin’i Jesosy ka nampanantenaiNy ny lanitra.

Manaraka eo ambany dia ireo anjely dimy izay mitazona tsirairay avy ireo fitaovana nampijaliana an'i Jesosy : ny hazo fijaliana, ny tsanganan’andry nikapohana an’i Jesosy, ny volotara namatorana ny spaonjy misy vinaingitra, ny rotsa-kazo sy ny karavasy, ny satroka tsilo sy ny fantsika.
Milahatra amin’ireo anjely fa erý ambany indrindra ankavanana : ny devoly miaraka amin'ny amponga sy trompetra, manome ny ngadon'ny diabe ho an'ireo voaozona ho any amin'ny helo. Misy zohy mirehitra eo ambanin’ny tongony, ka i Jodasy miaraka tamin’ny kitapokely misy farantsa telopolo io ao anatiny io.

Eo amin’ny afovoan’ny sehatra indray misy ny Arakanjely Misely mandanja ireo fanahy amin'ny mizàna. Tsara ny vokatra saingy manao fetsifetsy, manandrana manova ny vokatry ny lanja ho azy ny devoly : apetrany ao anatin’ilay vilia ilany ny tongony no manofahofa kibay izy. I Misely kosa misambotra azy amin'ny volombavany no manokatra ny kibony amin'ny sabatrany ka nipotsaka tao daholo ny taovany maloto.

Ao anation’ilay faritra feno vahoaka be ireo indray :

1- eo amin’ny ilany ankavanana : angonin’ny anjely ireo nitsangana tamin’ny maty ka voatsara ho mendrika ny lanitra. Misy mariky ny hazo fijaliana miloko mena eo amin’ny handriny, toy ilay ràn-janak’ondry nanamarihana ny varavarana sy tolànana voalaza ao amin’ny Eksodosy, toko 12. Manao akanjo fotsy izy ireo, izay fampahatsiahivana ny “akanjo fotsy” nanaovan’ny olom-boafidy teo anoloan’ny seza fiandrianan’ny Zanak’ondry.

Mandeha araka ny ambaratongam-pahefana sivily sy ara-pivavahana ny fidirana any. Ireo kardinaly sy eveka fantatra amin'ny satrok’izy ireo, ny mpanjaka amin'ny satroboninahiny, ireo mpitondra fivavahana sasany amin’ny satrok'akanjony. Ireo manampahefana ao Berne, izay mifikitra mafy amin’ny fitiavany ny faritaniny dia nanamafy fa ny ben’ny tanànany (bürgmeister) izay fantatra amin’ilay sarina orsa, mariky ny tanànan’i Berne dia mankany an-danitra fa tsy toy ny ben’ny tanànan’i Zurich izay anisan'ny voaozona.
Ao amin’ny antokon'ny olom-boafidy dia ahitana ny solontenan'ny mpanorina ny katedraly sy ny vondron’ny mpiasa, izay fantatra amin'ny alalan'ny fitaovana fampiasan’izy ireo (antsy fijinjana sy fikosoham-bary, famaky, tantanana, hareza, sns). Ao koa ilay masera miaraka amin'ny ankizy ao anaty fandrian-jaza, mariky ny akanin-jaza karakarainy (Kindergarten), ireo mpanjakavavy, ary ilay olom-boafidy iray izay avotry ny anjely teny am-pelatanan’ny devoly tamin'ny fotoana farany.

Manao valala manjohy izy ireo hiditra ny varavaran’ny Lanitra, ambenan’ny anjely roa. Ny voalohany miditra ao dia ny Papa miaraka amin'ny satro-boninahiny, arahin'ny ambaratongam-piangonana ambony indrindra.

Ny paradisa dia toy ny lanitra manga feno kintana ary efa any ireo patriarka sy olo-masina izay mora hay araky ny marika famantarana azy ireo : i Mosesy (miaraka amin’ny vato fisaka misy ny Didy Folo) sy Davida Mpanjaka (miaraka amin’ny harpa), i Masimbavy Cathérine avy any Alexandrie (miaraka amin'ny kodiarana nampijaliana azy), i Masimbavy Barbara (miaraka amin'ny tilikambo, mariky ny fonja nitazonan-drainy azy), i Masimbavy Claire (miaraka amin'ny “ostensoire” misy ostia), i Masimbavy Dorothée (miaraka amin'ny harona misy voninkazo sy voankazo,  mariky ny fahagagana nataony an’i Théophile ka nampitodika azy amin’Andriamanitra), i Masimbavy Marina (miaraka amin'ny dragona izay nalefa handrapaka azy tany am-ponja), i Masindahy Sébastien (miaraka amin'ny zana-tsipìka nandefonana nefa tsy nahafaty azy), i Masindahy Laurent (miaraka amin'ny fitonoana hena mariky ny nampijaliana azy tambony afo).

2- Ao amin’ny ilany ankavanana indray ireo devoly mampijaly ny voaozona amin’ny kaikitra, sy mandetika ny hohon-tanany sy ny rantsan-tongony amin’ny nofon’ireo. Tsy lazaina intsony ny fampijaliana amin’ny fandroritana amin’ny tady sy rojo vý, ny fikapohana amin’ny hazo,  ny fandoroana amin’ny labozia, ny famiravirana amin’ny sabatra, lefona sy ny sisa.
Mety ho samihafa ny antony nahatonga ny fanamelohana ho any amin'ny helo. Ao ny tsy fanajana ny Didy Folo toa ireo olona telo nahantona tamin’ny lelany, nodorana teo ambanin’ny tongotra, fa angamba niteny ratsy an’Andriamanitra ; toy izany koa ilay vehivavy maty ny nonony, voasazy noho ny namonoana ny zanany kely. Ao ireo meloka noho ny fahotana mahafaty fito : toa ilay pretra sy  ilay sakaizavaviny, ireo nivadika tamin’ny voady nataony ka manao ho fitadiavam-bola ny famelana ota tokony ho ataony amin’ny maha-pretra sy relijiozy azy ka voafatotra sy notaritaritina ho any amin'ny helo. Ao koa ireo manampahefana ambony manararaotra sy miavonavona. Ireo tsy manaja ny asany toy ilay mpanao asa-tànana nanao ratsy ny asany, ny mpivarotra namitaka ny lanjan'ny mizàna, ilay nisoloky ho mpanamboatra kitron-tsoavaly, eny, hatramin’ny mpangataka sandoka.

Mitohy midina eo amin’ny tapany ambany isika ka eo afovoany, ambanin’i Misely Arakanjely ny sarin’ny Hasin'ny Fahamarinana (Vertu de la Justice) : milamina endrika, malefaka ary kanto. Mitàna sabatra ny tànany havanana ary mizàna eo amin’ny havia. Misy anjely roa eo ankavia sy ankavanany. Efa tamin’ny taona 1575 anefa vao napetraka teo io Hasin’ny Fahamarinana io, taorian'ny "Fanavaozana protestanta", fa sarin’i Maria Virjiny no teo talohan’izay.

Eo ambaniny eo misy mpanao asa-tànana roa mitazona hodi-biby mivelatra, ka ny daty nametrahana ny vato fototra tamin’ny taona 1421, tamin’ny nanorenana ny eglizy no voasoratra ao.

Manaraka azy eo ambany ireo Virjiny folo : ireo virjiny hendry 5 nitondra fanala sy solika avy eo an-kavia ary ireo virjiny adala 5 nitondra fanala fa tsy nitondra solika avy eo ankavanana, fanoharana ny amin’ny andro fitsarana, izay ho avy tampoka sy ny fisarahan’ny olom-boafidy amin’ny voaozona.

Ity hosodoko "Salvamento della testa di San Torpé" (i.e. "fanavotana ny lohan'i Md Torpé") sanganasan'i Gignaroli Giovan Bettino ity dia nandanianay minitra lava dia lava mihitsy raha nitsidika ny katedralin'i Pise izahay. Nanontany tena izahay hoe fa inona no zava-nisy teto ? taiza iny loha navotana tany an-dranomasina iny ?
Dia rafitra nitady tamin'ny aterineto toy ny mahazatra fa tsisy miala eo raha tsy mazava ny resaka tsinona. Teo vao nidanaka hoe hay ve izany izy ity e !

Ny anay dia tanànan'ny mpanankarena any atsimon'i Frantsa i Saint-Tropez fa tsy hainay izay tantaran'ingahy ity raha tsy tamin'io.

Torpè, Torpes, Torpezio, Tropezio, Tropez dia anarana ahalalana an'i Caïus Silvius Torpetius avokoa.
Araka ny tantara dia tamin'ny fotoana nandalovan'i Simona Piera apostoly tany Pise, mialoha ny hihazoany an'i Roma, no nahatonga azy ho kristianina.
Tandapa sy manamboninahitra mpiaro an'i Néron, amperora romanina nanjaka tamin'ny taonjato voalohany, i Caius raha mbola nivaivay ny fanenjehana sy faneren'ny fanjakana romanina ireo kristianina mba hivadika hanompo sampy.

Nisy fitokanana ny tempolin'i Diane tany Pise indray taona ary noteren'ny amperora hihira ho an'ny voninahitr'i Diane i Caius, saingy nandà tsy nety nivadika tamin'ny finoany izy.
Tezitra tamin'izay i Néron ka nandidy ireo miaramilany hampijaly an''i Caius.
Nefa, araka ny tantara hatrany, dia tapaka hatramin'ilay andry vato be namatorana azy rehefa nokapohina tamin'ny karavasy izy. Ary maty nianjeran'io andry vato io ilay miaramila nikaravasy azy.
Nomena ny liona sy ny leoparda indray izy avy teo saingy namotoka natory teo an-tongony fotsiny ireto biby masiaka.
Lany haika ny amperora ka nandidy ny hanapahana ny lohany.
Rehefa maty tamin'izany izy dia nasainy nataon'ireo miaramila tanaty lakana ka nalefa tany amin'ny onin'i Arno ny vatany, niaraka tamin'ny akoho iray sy alika iray izay noheveriny hihinana ny sisany.

Ny tanànan'i Pise moa no lalovan'ny ony Arno farany alohan'ny hivarinany any an-dranomasina ka dia nentin'ny rian-drano hatrany izany ilay lakana ary tsy niantsona raha tsy tany Héraclée, any atsimon'i France, izay tsy iza fa ny tanànan'i Saint-Tropez ankehitriny. Tsy niova, tsy simba, tsisy nanombinana hono ilay vatan'i Caius tamin'izany.
Voarakitra fa tsy izay ihany fa maro koa ny zavatra nangatahana tamin'ny anarany no tanteraka ka nahatonga ny eglizy katolika romanina nanandratra azy ho olomasina.

Ka i Caius, na i Masindahy Tropez izany no olomasina mpiahy ireo tantsambo sy mpiahy ihany koa ny tanànan'i Saint-Tropez, izay mankalaza izany isaky ny 29 aprily, daty voalazan'ny tahirin-tantara fa nanapahana ny lohany ka nahafaty azy.

Efa iray volana lasa ity hetsika ity - tamin'ny 23 ka hatramin'ny 31 oktobra 2021 teo - fa varimbariana dia hadino nizara sy nitahiry azo ato.

Hetsika fampirantiana ny Zavakanto Ankehitriny (Art Contemporain) fanao ao Florence, eto Italie, isaky ny roa taona ny "Biennale di Firenze" ka tamin'ity andiany faha-XIII ity dia "Eternal Feminine | Eternal Change" no lohahevitra nentiny. Navoitra manokana ny anjara-toeran'ny vehivavy ao amin'ny fiarahamonina ka tanatin'ireo firenena 65 nandray anjara dia nanana solontena nitondra avo ny fanevantsika i Madagasikara satria hosodoko goavana be anankitelo no nentin'i Tara Shakti teny, entiny mampahalala amin'izao tontolo izao ny anjara-toeran'ny andriambavilanitra malagasy hatramin'ny andro taloha, tamin'ny faha-mpanjaka ka hatramin'izao ankehitriny izao.

Ka ny tena moa mahavita manao dia lavitra hijery ny sanganasan'ny olo-malaza toa an-dr'i Botticelli, ry Bernini, ry Raffaello, ry Michelangelo ka nahoana no tsy hihazakazaka tokoa hanotrona sy hanandratra ny an'ny tena.

Fa tsy nisekoseko ihany anefa no naleha tany fa nitondra voan-dalana ho an'ny mpiray tanindrazana ihany koa kah 

Ny nahafahana namantatra io daty io dia ny tahirin-tantara nosoratan'i Plinio-ilay-tanora : "Nonum kal septembres" hoy ny filazany, izany hoe 9 andro talohan'ny volana septambra. Mpisolovava sy mpahay lalàna ary mpanoratra tamin'izany fotoana izany izy, zana-drahalahin'i Plinio-ilay-antitra. Ity dadatoany ity, izay mpanoratra sy lehiben'ny komandin'ny tafika, dia isan'ireo namoy ny ainy tamin'io loza io, sempotry ny entona sy ny lavenona naparitaky ny volkano raha handeha hamonjy ny namany.

Na izany aza dia nanao fanamarihana ihany ireo mpahay tantara tatý aoriana, rehefa nanao fikarohana tao Pompei, fa mety ho ny volana oktobra no tena sarona tanteraka ilay tanàna satria ny akanjo nanaovan'ny mponina dia efa somary mafanafana fa tsy maivana kely toa ny rehefa volana aogositra.

Isan'ny volkano araha-maso tsy miato i Vesuvio na dia "mandrimandry" aza izy satria izy ihany no volkano anaty kaontinanta raha eto Eoropa (i Etna sy Stromboli dia eny amin'ny nosy avokoa) ary feno mponina manodidina azy.

Taorian'ity fipoahany tamin'ny taona 79 ity dia ny 1631 no taona nampitroatra mafy azy indray. Teny an'elanelany teny dia nifoha sy nandravarava ihany izy. Fa nisy fotoana kosa dia natory nandritra ny 300 taona. Indraindray dia mamoaka entona fotsiny izy ao anatiny ao ary tamin'ny 1944 no nipoahany farany.

- ao ny milaza fa izay ihany ny habe tratran'ny herin'ny havokavok'ireo mpitsoka azy rehefa manamboatra ny tavohangy izy ireo.
- na koa hoe, izay ihany no fetran-divay idealy tokony sotroina rehefa misakafo.
- misy ireo manizingizina fa ny tavoahangy 75 santilitatra no fomba iray hitazonana ny hatsaran-tsiron'ny divay.
- ary ao ny mihevitra fa izay no manamora ny fitaterana.

Ny tena antony anefa dia ny anglisy no tena mpanjifa mahafatra-po ireo divay vokarin'ny frantsay. Saingy ny ahiahy tsy nihavanana satria tsy nitovy ny fatra fandrefesana frantsay sy anglisy : ny "galona imperialy" iray, mari-pandrefesana anglisy, dia mira 4,54609 litatra amin'ny frantsay.

Ka mba tsy hampisavoritaka dia nitondran'ny frantsay divay Bordeaux tao anaty barila 225 litatra, na galona 50 katroka, rizareo anglisy. Ny tanjona dia hanamora kokoa ny kajy izany ka ireo galona 50 dia mira tavoahangy 300 amin'ny 75 santilitatra. Izany hoe ny galona iray dia nitovy tamin'ny tavoahangy 6.

Ary hatramizao ny divay dia mbola amidy amin'ny tavoahangy 6 na 12 isaky ny baoritra.

Araka ny lovantsofina, dia nampiasaina namatorana an'i Masindahy Piera nandritra ny fotoana nigadrany tany Jerosalema sy tao amin'ny fonjan'i Mamertino ao Roma ireo rojo ireo. 

Tamin'ny taonjato faha-5 talohan'i Jesoa Kristy manko dia nomen'i Juvenal, Patriarkan'i Jerosalema, ho fanomezana ho an'i Elia Eudocia, vadin'ny amperora Theodosius II ny rojo vy izay nitazonana an'i Masindahy Piera tany am-ponja tany amin'ny taniny, araka ny voalaza ao amin'ny Asan'ny Apôstôly.

I Licinia Eudossia indray, izay zanakavavin'i Elia Eudocia sy Theodosius II, ary vadin'ny amperora Valentinian III, no nanome io rojo vý io ho an'ny Papa Leon I.

Ny Eglizy anefa moa dia efa nanana ny rojo vý namatorana an'i Md Piera ao amin'ny fonjan'i Mamertino tao Roma, hany ka rehefa nampifanatonin'ny Papa Léon I ireo rojo vý roa ireo dia nahavariana fa avy nitambatra lasa iray. â€‹

Ny "Ruota degli Esposti" amin'ny teny italianina, na "baby hatch" amin'ny teny anglisy, na "Tour d'abandon" amin'ny teny frantsay, na "Babyklappe" amin'ny teny alemanina dia karazana boaty mihodina eo amin'ny rindrin'ny hopitaly, fahizany, nahafahan'ny reny nametraka zaza nefa tsy tazana avy ao anatiny. Matetika teo akaikin'ilay kodiarana dia nisy lakolosy, hampandrenesana ireo tompon'andraikitra ka rehefa tafahodina any amin-drizareo ilay boaty dia sokafany mba ahafahana manome ny vonjy aina voalohany ho an’ilay zaza vao teraka.

Ny "Ruota degli Esposti" – na hoe “Kodiarana ho an’ireo Aseho” raha adika tsotsotra – ao amin'ny hopitaly Santo Spirito in Sassia eto Roma dia napetraka tamin'ny taona 1198, araka ny fanirian’i Papa Innocent III, mba ahafahan'ny vehivavy mamela ny zaza tsy vitany hotezaina fa tsy hamonoany azy. Be loatra manko tamin’izany ireo zaza narian-dreniny tao amin’ny onin’i Tibra.

Eo amin’ny rindrina, akaikin'ilay "kodiarana" dia misy lavaka ihany koa, karazana boaty fanitrihana taratasy ahafahan’ny olona mametraka vola kely fanampiana anohanana ny mpikararaka ireo zaza. Ireo zaza raisina ao dia nasiana marika lakroa kely amin'ny tongony havia ary "aseho" amin'ny kodiarana indray izy ireo sao mba misy hanangana azy. 

Misy ireo mametraka firavaka, na antontan-taratasy na famantarana hafa miavaka, miaraka amin’ilay zaza rehefa ampidirina anaty kodiarana mba ahafahana mamantatra azy any aoriana any, raha ilaina.

Efa tamin’ny taonjato maro lasa moa ity resahantsika ity fa atý amin’ny taona roa arivo dia misy ihany koa io “Kodiarana” io fa manaraka ny toetr'andro : tany Hamburg tamin'ny taona 2000, taorian'ny tranga maromaro izay nahitana zazakely maty noho ny fijotsoan’ny hafanana tamin'ny taona 1999.                                                                                                                                                

Izy ity indray dia fandriana mafana ahafahana mametraka ny zazakely avy any ivelany. Mba anomezana fotoana ilay reny handeha tsisy mahita, dia afaka minitra vitsivitsy vao maneno ilay kiririna iva feo napetraka amin’ilay fandriana, mampandre moramora hoe misy zazakely tonga ka mila alaina sy karakaraina. Tsaboina mandritra ny valo herinandro ireo zaza amin’izay. Mandritra izany dia afaka miverina maka ny zanany tsy misy arakaraka ny reniny. Raha tsy mitranga anatin’izay izy dia afaka omena hatsangana ilay zaza. Tamin'ny 2005 dia nandray zaza 22 rizareo ka ny fito tamin'izy ireo dia nalain'ny reniny ihany.

​Ho an'izay efa nitsidika ny bazilikan'i Md Piera eto Roma na ireo nahita sary fotsiny ihany koa dia mahalala fa eo ambonin'ny satro-trano namboarin'i Michelangelo dia misy bola mivolom-bolamena tataovina lakroa makadiry. Toa bitika erý mijery azy io raha avy eo amin'ny Kianjan'i Md Piera saingy tena goavana izy ary mahazaka olona roa ambin'ny folo eo ho eo (olona 20 raha mifaneritery).

Tohatra vý avy ao amin'ny Loggia del Lanternino no miakatra ao. Varavarana tery kely, zara raha 80 santimetatra, no idirana ao amin'ilay efitra boribory sahabo roa metatra ny savaivony, ary ny hodidiny dia ahitana tresaka ahafahana mitsirika sy mankafý ny hakanton'ny tazamaso avy eny ambony eny. Efatra ny isan'ireo tresaka ireo ary mifanandrify avy amin'ireo vazan-tany efatra.  

Vita amin'ny takela-barahina dimam-polo voahosotra volamena samihafa habe avy io bola io. Efa tamin'ny taona 2005 vao hitan'ireo "sanpietrini" (ireo mpiambina ny bazilika) ny ankosotra volamena, raha sambany tamin'ny tantara "nosasana", nokojakojaina sy nampamirapiratina izy.

Tamin'ny taona 1593 no nametrahana azy teny, araka ny fanirian'i Papa Clément VIII. I Michelangelo no nanao io satro-tafon'ny bazilika io saingy nony nodimandry izy dia i Giacomo della Porta no nanankinana ny famitàna azy, telopolo taona taorian'ny nahafahatesany.

Tamin'ny 1845 aza dia tao no nandraisan' i Papa Grégoire XVI  sy nandrosoany fanalana hetaheta ny Tsar rosiana, Nicolas I.
Ny Papa Pie IX  no niakatra farany teny tamin'ny 1847, ny alina mialoha ny fankalazana ny Fetin'i Masindahy Piera sy Paoly - olomasina mpiahy ny tanànan'i Roma - efa ho herintaona katroka taorian'ny Fifidianana sy ny Fihasinana azy.
Nanomboka tamin'ny antsasaky ny taona 1950 no tsy azo niakarana sy notsidihana intsony teny satria natahorana hampitsingilahila ny satro-tafo.

Ny Firenena vatikanina, amin'ny maha-fanjakana mizaka tena azy, dia manana ny làlambý azy manokana ihany koa nanomboka tamin'ny taona 1929. Izy no iray amin'ireo lalambý fohy indrindra maneran-tany - tsy mihoatra ny 1,27 km ny halavany - ary natao hampifandraisana ireo firenena roa, italiana sy vatikanina.

Teo amin'ny fiantsonan'ny lalambý italianina - ny Stazione San Pietro - no miainga sy misaraka izy ireo, ka ny iray miankavia mitondra ireo zotra italianina ary ny iray ankavanana kosa miditra io vavahady be an'ny Firenena vatikana tazana amin'ny sary faharoa io. Io tafo fotsy tazana kely avy atý ivelany io no gara fiantsonan'ny fiaran-dalambý, izay nosokafana tamin'ny taona 1934 ary teo amin'ny fitaterana entana no tena nampiasana az​​y​. 

Miaraka amin'ny fivoaran'ny toetr'andro anefa dia nanjary ny fitaterana an'arabe no nahazo vahana hany ka nalefa nisotro ronono ny fiarandàlambý.

Tamin'ny taon-jobily 2000 dia nesorina ny iray amin'ireo làlambý roa an-drizareo vatikanina ka nanamboarana ity làla​​na​ â€‹â€‹zary lavarangana fitsangatsangana ity. Mahafinaritra ny taza-maso avy eto, anisan'izany ny tafo boriborin'ny bazilikan'i Masindahy Piera.

Ho eny Castel Gandolfo kely isika, tanàna 25 km avy eto Roma fotsiny. An-tampon-kavoana kely izy, mitatao ny farihin'i Albano, izay farihy vokatry ny volkano taloha. Ny tena mampalaza an'ity tanàna ity, ankoatran'ny hatsarany sy ny tantarany efa fahagola, dia satria any no misy ny fonenan'ireo Papa nifandimby rehefa tonga ny andro mafana. Hatreo amin'ny Fitondran'i Papa Benoà XVI anefa izany satria i Papa Francesco dia nandà tsy hampiasa io Lapa-panjakana io fa nisafidy ny hijanona tontolon'ny taona ao amin'ny Vatican. Lasa tranom-bakoka natao hotsidihan'ny mpizahatany izany ny Lapa ankehitriny.

Fa ny tena hankanesantsika eny Castel Gandolfo ara-tantara androany dia hiresaka momba ny boaty fanaterana taratasy antitra indrindra eran-tany. Roanjato taona izy io izao satria noforonina tamin'ny taona 1820, araka ny sosokevitra natolotr'i Jacorossi, Mpanolotsainan'ireo Priori (fikambanan-drelijiozy no nantsoina hoe priori). Somary sarotra manko ny fifandraisana an-taratasy tamin'izany fotoana izany satria tsy tonga mivantana tao an-tanàna ny taratasy fa tao amin'ny biraon'ny paositra tao Albano Laziale, tanàna mifanila amin'i Castel Gandolfo. Tao kosa dia voatery niandry mpiandraikitra iray hanangona sy hanatitra azy amin'ny toerana tokony alehany ireo taratasy sy entana. Nokaramaina 1/2 baiocco (vola tamin'izany fotoana izany) isaky ny taratasy io mpiandraikitra io.

Mbola nisy olana ihany anefa rehefa tonga any amin'ny tanàna hanaterana azy ireo satria nisy tsy nahay namaky teny sy nanoratra ireo mpiandraikitra ka tsy hainy na ny anarana na ny adiresy tokony hanaterany izany. Teo no teraka ny hevitr'i Jacorossi hoe aleo manokatra boaty iray dia alatsak'izay mpiandraikitra ao fotsiny ireo taratasy dia rizareo ao amin'ny priori no manasivana sy manatitra izany any amin'ny tompon-taratasy avy.

Eo anelanelan'ny Lapan'ny Tanàna sy ny Biraon'ny Paositra no ahitana io boaty roanjato taona niainana io.

Ho an'ny jiosy dia tsy Sakramenta fa Fifanarahana ny fanambadiana. Taloha dia natao tany an-trano ihany izy fa ankehitriny kosa afaka ankalazaina any amin'ny sinagoga. Ny zava-dehibe fotsiny dia ao ambany tataro antsoina hoe "khuppa" izy ireo no mandray ny tsodrano ho mariky ny fonenan'ny tokantranon'izy ireo.
Razazalahy no manolotra peratra ho an-drazazavavy izay tsy maintsy entiny foana eo amin'ny fanondron'ny tànany ankavanana ary mandritra izany ny rahalahiny dia mitazona labozia amin'ny mosoara dantelina natolotr'i razazavavy.

"Kettuba" izay midika hoe Soratra no anaran'ilay Fifanarahana. Azo haingoina amin'ny sarim-boninkazo kely izy, soniavin'ny vavolombelona ary miantoka ny zon-drazazavavy raha sanatria tonga amin'ny tsontsori-mamba isarahana. Noho izay antony izay dia ny renin-dravehivavy no mitahiry ny "kettuba".

Taloha dia natao lisitra tao daholo ny fananana nentin-drazazavavy ary teto Roma dia tsy maintsy nametraka tahirimbola antoka, mitentina avo roa heny amin'ny sandan'ny fananana nentin-dravehivavy razazalahy.

Amin'ny maha fifanarahana ny fanambadiana dia azo ekena ny fisarahana amin'ny jiosy, nantsoina hoe "ghet" izay ankatoavin'ny Fitsarana ary marihina amin'ny fandrovitana ny "kettuba". Azo atao tsara koa ny manambady fanindroany any amin'ny sinagoga.

_____
Sary fanehoana : Kettuba, sanganasan'i Di Castro - Di Segni.
Hosodoko sy ranomainty amin'ny pergamena vita amin'ny hoditr'ondry.
Roma 1785.